Circulaire landbouw of kringlooplandbouw is het nieuwe toverwoord in de landbouw. Maar wat is het precies? En waarom past het zo goed bij de biologische aanpak?

Circulair? Waar komt dat vandaan?

Heb je al van de circulaire economie gehoord? Dat is een economie die rekening houdt met het hergebruiken of herbouwen van ‘materiaal’ of ‘grondstoffen’. Want hoewel we al heel veel recycleren, blijven nieuwe grondstoffen nodig. Tegelijkertijd stapelt het restafval zich op. Het basisprincipe van circulaire economie is dat alles opnieuw wordt gebruikt. Denk aan gsm’s die teruggaan naar de producent omdat de onderdelen allemaal herbruikbaar zijn (in nieuwe gsm’s of elders).

In een circulaire economie is er veel minder behoefte aan nieuwe grondstoffen en wordt er enorm veel gerecycleerd, hergebruikt, gerepareerd en omgebouwd. Het doel daarbij is om de afvalberg zo klein mogelijk te houden. Zo’n kringloopaanpak heeft een belangrijke positieve impact, met name op het verbruik van grondstoffen (want die worden schaars) en op het milieu (minder aantasting en verontreiniging).

Wat is dan circulaire landbouw?

Ook in de landbouw kunnen boeren de circulaire aanpak perfect toepassen. Landbouw is immers enorm afhankelijk van natuurlijke elementen – denk aan water , bodem en nutriënten in de bodem. Maar door allerlei oorzaken staan die steeds meer onder druk. Circulaire landbouw – of kringlooplandbouw – is een duurzame landbouw die de kringloop van allerlei stoffen netjes sluit en focust op efficiëntie en duurzaamheid. Wat vroeger werd afgevoerd als afval of als emissie werd gezien, wordt opnieuw gebruikt, bijvoorbeeld als voeder, compost, bodemverbeteraar of als bron van hernieuwbare energie, met als doel een duurzamere voedselproductie.

Fertilizer from cow manure and straw. Heap of manure, have been taken out on the field in early spring to fertilize fields. Podlasie , Poland .

In die kringloop worden niet alleen de grondstoffen maar ook de reststromen uit de landbouw (bv. groenafval, mest) zo veel mogelijk opnieuw gebruikt. Het is de bedoeling dat stoffen die door de landbouw uit een gebied verdwijnen ook weer in dat gebied worden teruggebracht. Als er nitraten uit de bodem verdwijnen via de opname door planten, moeten die op een andere manier opnieuw in de bodem terechtkomen. Het globale doel van kringlooplandbouw is om de uitstroom en instroom van hulpbronnen en grondstoffen in balans te houden.

Voorbeelden van kringloop in biolandbouw

Kringlooplandbouw streeft uiteraard naar een goede opbrengst maar wil zuinig omgaan met grondstoffen en energie, en probeert zo min mogelijk natuur, milieu en klimaat te belasten.

Een boer kan de kringloop sluiten op z’n eigen bedrijf of in samenwerking met een ander bedrijf. Een paar voorbeelden:

• In een gemengd bedrijf (akkerbouw + rundveeteelt) worden vaak naast gewassen voor consumptie ook voedergewassen geteeld voor de dieren; de mest van de runderen kan dan weer gebruikt worden om de gewassen extra voeding te geven. Dierlijke mest bevat immers waardevolle organische stoffen en voedingselementen en kan zo de bodem enorm verrijken. Als een boer teveel reststromen (van mest, groenteafval, …) heeft, kan hij dit aanbieden bij een buur.
  

  

  Bekijk ook het filmpje van Bavo Verwimp (De Kijfelaar) waarin hij uitlegt hoe hij de kringloop sluit op zijn gemengde bedrijf.

• Bedrijven kunnen ook samenwerken om de kringloop te sluiten. Een bioveehouder teelt het voeder voor zijn dieren zo veel mogelijk op eigen veld of in de regio, zo hoeft er geen voedsel ingevoerd te worden. De mest van het vee, een waardevolle bron van organisch materiaal en voedingsstoffen, wordt gebruikt om de weiden en akkers te bemesten. Is er toch te veel, dan kan de boer zijn mest doorgeven aan een naburig biobedrijf dat groenten of granen teelt. In ruil kan dat bedrijf dan weer zijn oogstresten, bv. aardappelschillen, als extra voer voor de dieren geven. Door samen te werken kunnen beide bedrijven de landbouwkringloop sluiten en gaat er niets verloren.
  

  

• Nog een mooi voorbeeld: sommige diepvriesgroentebedrijven hebben rond hun bedrijf een buizennetwerk aangelegd om de nabijgelegen biogroentepercelen van water te kunnen voorzien. Dat water is het gezuiverde water uit de verwerking van de groenten. Zo wordt extra water voor de teelten uitgespaard.
• Een andere vorm van kringloop is het recycleren van teeltafval tot iets helemaal anders. Zo zijn onderzoekers aan de universiteit van Wageningen erin geslaagd om tomaten te verpakken in een bakje van de eigen tomatenbladeren (de vezelpulp).

Wat zijn de voordelen?

De biologische landbouw zet dus volop in op het sluiten van de kringloop. Daar zijn bovendien heel wat voordelen aan:

• grondstoffen hergebruiken zorgt voor veel minder restafval en mestoverschot
• de dierlijke mest speelt een belangrijke rol voor de vruchtbaarheid van de bodem, zowel voor weides als voor akkers
• oogstresten kunnen worden gebruikt als veevoeder, zo wordt verspilling tegengegaan en hoeft er geen veevoeder te worden geïmporteerd
• dankzij de lokale kringlopen is er minder transport meer nodig voor afvoer of verwerking van reststromen, wat de druk op het milieu verlaagt
• de boer neemt de regie op zijn bedrijf veel meer in eigen handen waardoor hij onafhankelijker kan werken.

Waarom past de kringlooplandbouw zo goed bij bio?

Kringlooplandbouw streeft naar duurzaamheid en probeert dus de kringloop van allerlei stoffen naadloos te sluiten. Dit kringloopconcept zit eigenlijk al ingebakken in de biologische aanpak. De biolandbouw zorgt er immers voor dat de bodem jaar in jaar uit vruchtbaar en levend blijft door te werken met dierlijke mest en compost, en niet met kunstmest (die vooral de plant voedt). De mest en de compost komen in de mate van het mogelijke van het eigen bedrijf of van een bedrijf uit de buurt.

Via: allesoverbio.be